2021-08-07 16:01:57
Иқтисодчи Отабек Бакиров муаммоли ипотека кредитлари юқори суръатда ошаётгани ҳақида ёзмоқда. 2021 йилнинг дастлабки ярми якунлари бўйича ипотека бозорида қатор эътиборли тенденциялар кузатилмоқда:
Биринчидан, “Қишлоқ қурилиш инвест” ИК ҳамда “Ўзшаҳар қурилиш инвест” ИК орқали марказлашган маблағлар ҳисобидан уй-жой қурилиши учун ресурс маблағларини ажратиш механизмларидан воз кечиш ҳисобига ипотека кредитлари ажратишнинг умумий ҳажми камайган. Айни вақтда бозор тамойилларига асосланган
янги тартиб асосида ипотека ажратиш суръати ошиб бормоқда.
Иккинчидан, иккиламчи бозорга ипотека кредит ажратиш жуда тез ошиб бормоқда. Ўтган йилнинг тегишли даврига нисбатан иккиламчи бозор учун 10 баробардан зиёд кўп ипотека молиялаштирилган.
Учинчидан, ипотека кўчмас мулк бозорида нарх-наво ўзгаришларининг асосий драйверига айланиб бормоқда. Айни вақтда ҳар олтита квартирадан биттаси ипотека ҳисобидан сотиб олинмоқда. Сирдарё, Сурхондарё, Жиззах каби вилоятларда ҳар тўртта квартиранинг камида биттаси ипотека ҳисобига ҳарид қилинмоқда.
Тўртинчидан, аҳоли даромадлари пасайиши, кредит юки ортаётгани ва коронакризис оқибатлари ўлароқ ипотека кредитларининг сифати тобора ёмонлашиб бормоқда. Ўтган 1 йил ичида ипотека кредитлари қолдиғи 25%га ошган бўлса, муаммоли ипотека кредитлари қолдиғи 4 баробардан зиёдга кўпайган. Бугунги кунда ипотека бўйича NPL мамлакат миқёсида 1,6%гача ошган. Қорақалпоғистое ва Жиззахда бу кўрсаткич 3,3% етган. Бошқача айтганда қатор ҳудудларда ипотека кредитлари ўзининг самарали маржиналлигини йўқотиб бормоқда. Банклар қирқимида ипотека бўйича энг юқори NPL Миллий банкда - 3,8%.
Бешинчидан, ўтган давр ижтимоий ҳимояга муҳтож фуқароларга ипотека кредити ажратиш нотўғри эксперимент эканини яна бир бор кўрсатган. Қарздорлар ҳатто фоиз қарздорликларини сўндиришни истамасликлари одатий ҳолатга айланган. Ижтимоий ҳимояга муҳтож фуқароларга ажратилган ипотека кредитлари бўйича энг кўп муаммоли кредитлар ура-урачиликда етакчига айланган Андижон вилояти ҳиссасига тўғри келади.
Ипотека бозори учун энг асосий рисклардан бири бу кўчмас мулк бозорида нархларнинг ўсишдан тўхтатиши ёки пасайишни бошлаши ҳисобланади. Ипотека эгаси ипотека қарзларини тўлагандан кўра ипотека объектини топширворгани афзалроқ ҳолатга етиши банклар, қурилиш компаниялари, етказиб берувчилар фаолиятида тизимли кризисгача етаклаб боради. Айрим ҳудудларда, хусусан Қорақалпоғистон, Андижон каби вилоятларда шу каби огоҳлантириш қўнғироқлари чалина бошланган.
Кўчмас мулклар нархларининг шиддатли ўсиб бориши даври тугаб бораётганини ҳисобга олиб, кредит портфелида ипотека кредитларини улуши юқори бўлган ёки ортиб бораётган банклар урчиб бораётган минтақавий рискларга алоҳида эътибор қаратиши керак бўлади.
@yuristuzbnews
83 viewsСардорбек Мадалиев, 13:01