2022-08-03 16:00:04
Tug‘ma gipotireoz:qanday qilib vaqtni behuda sarflamaslik kerak? Ohirgi yillarda, qalqonsimon bez kasalliklari bilan kasallangan bolalar soni, sezilarli darajada oshdi. Bu ayrim omillarga bog‘liq, masalan: ekologik muhitning yomonlashishi, noto‘g‘ri ovqatlanish (kantserogen saqlovchi mahsulotlarni iste‘mol qilish, yod yetishmovchiligi).
Tug‘ma gipotireoz (TG)-qalqonsimon bez kasalligi (QBK)bo‘lib, tireoid gormonlari yetishmovchiligi bilan xarakterlanadi, o‘rnini bosuvchi terapiyani vaqtida boshlash, aqliy zaiflik rivojlanishini oldini oladi. O‘zbekistonda shu kasallik bilan har yili 600-700 ta bemor ro'yxatga olinadi. Qiz bolalar o‘g‘il bolalarga qaraganda 2barobar ko‘proq TG bilan kasallanishadi .
QB rivojlanishi embrion rivojlanishining 4chi haftasida boshlanadi. Homiladorlikning 14-16 haftasigacham homilaning qalqonsimon bezi mustaqil ravishda yodni yig‘ib, gormonlarni sintezlaydi.Homila rivojlanishining shu sanasiga qadar, gipofiz ma‘lum miqdorda TTG ajratadi. Homiladorlikning 20chi haftasigacha, gipofiz hujayralarining differendsiatsiyasi yakunlanadi.
Homilaning gipofiz bezi TTG sekretsiyasi ,homiladorlik yoshining oshishi bilan, asta-sekin o‘sib boradi va tugruq vaqtigacha 10mod/l bo‘ladi.Neonotal davrda 1-1,5 oygacha, TTG sekretsiyasining kattalar uchun harakterli sirkadiyalik ritmi o'rnatilib, butun hayoti davomida saqlanadi.
Tug‘ma gepotireozning sababi bo‘lib, ko‘pincha quyidagilar ko‘rsatiladi:
-qalqonsimon bez morfologik rivojlanishining buzilishi (to‘liq yoki qisman yo‘qligi, ektopiya);
-bachadonda qalqonsimon bezining zararlanishi
-tireoid gormonlari biosintezining genetik jihatdan buzilishi
Kasallikning klinik belgilari, erta tashxis qo‘yish uchun, har doim ham yordam bermaydi. Taxminan, 5-10%chaqaloqlarda, klinik belgilar bo‘yicha, TG tashxisini qo‘yish mumkin .
Erta tug‘ruqdan keyingi davrda,TG ning tipik klinik belgilari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi :
-muddatli homiladorlik (40haftadan oshsa);
-tug‘ilishda katta tana vazni;
-to‘liq muddatli homiladorlik nuqtai nazaridan, yetilmaganlik belgilari;
-kindik ichakchasining kech chiqishi, kindik yarasining yomon epitelizatsiyasi, kindik suyagi(kilasi);
-mekoniyning kech tushishi;
-uzoq muddatli giperbilirubinemiya (chaqaloqlar sariqligi);
-shishgan yuzlar, lablar, qovoqlar, og‘iz ochiqligi,keng "yoyilgan til ";
-zich joylashgan , "yostiqchalar "ko‘rinishidagi, supraklavikulyar chuqurchalar, qo‘l oyoqlarning dorsal yuzasidagi mahalliy shishlar;yig‘lagandagi, baqirgandagi past qo‘pol ovoz.
Tug‘ma gepotireoz-aqliy zaiflikning asosiy sababi deb hisoblanadi .Agar bu kasallik vaqtida aniqlanmasa, u qaytarilmas oqibatlarga olib keladi. Asab va suyaklar tizimining halokatli o‘zgarishlarini ,bola o‘sish va rivojlanishining to'xtab qolishini oldini olish maqsadida ,vaqtida, tireoid gormonlarini o‘rnini bosuvchi davo tayinlanishi kerak bo‘ladi.TGni erta aniqlab tashxis qo‘yish uchun,dunyoning ko‘pgina davlatlarida neonatal skrining o'tkaziladi, kapilyar qondagi tireotrop gormonining (TTG)miqdori aniqlagan holda.
O'zbekistonda chaqaloqlarning tug‘ma gipotireozga ommaviy skriningi 2006 yildan kiritilgan.
Ideal universal skrining tug‘lilgandan so'ng 3-5kuni o'tkaziladi. Uni qoida bo‘yicha, tug‘ruqxonada, bolaning tovonidan kapilyar qonini olgan holda tekshiriladi.Tireoid gormonlari bilan, vaqtida qilingan ,davo muolajasi bola jismoniy va ruhiy rivojlanishining hal qiluvchi omili hisoblanadi .Tashxis qo'yilishi bilan, chaqaloqni davolashni boshlash lozim.
Bolaning neyropsixik rivojlanishi bo‘yicha bashorati, ko‘pincha, davo muolajasini erta boshlanishi va L-tiroksin bilan almashtirish
terapiyasining etarliligiga bog‘liq ,ayniqsa bola hayotining birinchi yilida. Shuning uchun tug‘ruqxonada skrining tekshiruvini o'tkazib yubormaslik juda muhim.
2.1K views13:00