Эргэ оскуолаҕа Мин билиҥҥэ диэри тыа сирин эргэ оскуолаларыга | Мистическая Якутия

Эргэ оскуолаҕа
Мин билиҥҥэ диэри тыа сирин эргэ оскуолаларыгар киирдэхпинэ этим тардар, куттанабын, бүтэйдии баттатабын. Бэһис кылааска үөрэнэ сырыттахпына маннык түбэлтэ буолан турардаах. «Уруок кэнниттэн хаалан эркин хаһыатын оҥороҕут, сарсын сарсыарда бырааһынньыкка булгуччу баар буолуохтаах, — диэн учууталбыт мас-таас курдук этэн кэбистэ. Быстыахпыт дуу, ойдуохпут дуу, хаһыаты таһаарар кэллиэгийэ чилиэннэрэ төрдүө буолан хааллыбыт. Учууталбыт ыксал бөҕөнөн хапһыаппыт тиэмэтин быһааран, тугу суруйуохтаахпытын ыйан-кэрдэн бэрт кыратык көмөлөһө түһэн баран дьиэлээтэ. Соннук «быт хаамыытынан” сыҕарыйан хаһыаппытын ортолоттубут. Биир үксүн олус кыһанан-мүһэнэн бытаардыбыт быһыылааҕа.
Халлаан лаппа киэһэрдэ. Оскуолаҕа биир даҕаны оҕо да, учуутал да хаалбата. Бары баран хаалбыттар. Бэл дьиэ сууйааччы да көстүбэт. Уу-чуумпу.
Баҕар, биир эмэ учуутал дуу, остуорас дуу баара буолуо диэн туох баар кылааһы барытын көрөттөөтүбүт. Ким да суох. Уоппутун аһан баран, бэйэбит бэйэбитигэр отур-ботур кэпсэтэ-кэпсэтэ хаһыаппытын бүтэрэ охсоору букунаһа олордубут.
Эмискэ баҕайы кимнээх эрэ саҥалара, күлүүлэрэ-салыылара бөҕө өрө оргуйа түстэ. Чуҥкуйан, соҕотохсуйан олорор дьон чөрбөс гына түстүбүт, сэргэхсийдибит. «Сибилигин ким да суох этэ дии, хата, кимнээх эрэ кэллилэр быһыылаах” — диэн Миисэ уол чоргуйда. Ол истэр саҥабыт улам хойуннар хойдон, улааттар улаатан истэ. Туох айылаах айманнахтарай диэн, кимнээх сылдьалларын көрөөрү бука бары көрүдүөргэ тоҕо суулаһан таҕыстыбыт. Саҥалар эмиэ да чугас, эмиэ да ыраах иһиллэргэ дылылар. Ол аайы биһиги туох баар кылаас аанын барытын арыйан көдүбүт. Кылаастар кубус-кураанахтар. Дьиибэргээтибит. Бары бэйэ бэйэбитин көрсө-көрсө ыгдаҥнастыбыт. Ол икки ардыгар били иһиллэр саҥаларбыт сүтэн хааллылар.
Биһиги уку-суку туттан кылааспытыгар кэлэн эмиэ хаһыаппыт үрдүгэр түстүбүт. Сибиэркээтибит. Күлүү-салыы, кэпсэтии-ипсэтии мэлийдэ. Ким да ойдон туора барбат, бары ыга кэриэтэ анньыһан, кулгаах-харах иччитэ буолан туран хаһыаппытын салгыы оҥорбута буолан сордоннубут. Бары тугу эрэ, кими эрэ күүтэр курдукпут. «Кимнээх эрэ кэлэн, биһиги көрүөхпүт икки ардыгар, бара охсон хааллылар быһыылаах», — диэн Сардаана иһиллэр-иһиллибэттик бээйтин санаатын бөҕөргөтүнэ сатаан саҥарда.
Балай эмэ турбахтаабыппыт кэннэ... Били саҥаларбыт куттанан ходьох гыныахпытыгар дылы кылааспытыгар тоҕо кутуллан киирдилэр. Кыргыттар, уолаттар саҥараллар, күлсэллэр... Санаабытыгар эбитэ дуу, билэр баҕайы куоластарбыт баарга дылылар... Адьас кулгаахпыт таһынан урут биһигини кытта биир кылааска үөрэнэ сылдьан баран өрдөөҕүтэ өлбүт Мэник Мэхээс диэн уолбут куолаһыгар майгынныыр саҥа чаҕаарыйа түстэ (кэлин хас да киһи чахчы “кини саҥата этэ” диэбиттэрэ). Туох диэн саҥарбытын өйдөөбөппүн, арааһа туох да ис хоһооно суох дорҕоон эрэ этэ, быһыыта. Биһиги ону истээт, бары хаһыытаспытынан таһырдьа сүүрдүбүт. Оскуолаттан лаппа тэйэн эрэ баран суумкаларбытын, тас таҥаспытын умнубуппутун өйдөөбүппүт. Төннөн тиийэн ону ыларга, биллэн турар, ким да сөбүлэспэтэ. Хата, кулун тутар бүтэһигэ буолан, аһара тымныыта суоҕа.
Сарсыныгар учууталбытыгар былдьаһа сылдьан кэпсээн үллэҥнэттибит. Онуоха учууталбыт күлэн эрэ кэбистэ. «Мэлдьи иһиллэр. Оскуолабыт эргэ буолан, урут манна үөрэммит оҕолор, учууталлар саҥалара маска, мутукка иҥэн хаалбыта иһиллэр. Сарсыарда эрдэ кэллэххэ көрүдүөргэ дьиэ сууйааччы сиппирин тыаһа куруук иһиллээччи. Ити мас мутуктарын көрөҕүт дуо? Сити мутуктар дьон саҥатын обороллор. Эһиги бэҕэһээҥҥи хаһыыгыт эмиэ иҥпитэ буолуо. Уонна кэлин кимнээххэ эрэ ынырык хаһыы буолан иһиллиэ турдаҕа», — диэтэ. Ол быһаарыы төһө олохтооҕун, сөбүн-сыыһатын билбэппин гынан баран, билигин да эргэ мас тутууларга киирбэппин. Куһаҕана бэрт этэ.
2016 с. Дьокуускай