риялар берган сертификат эса бизга ўтмайди — ишонарли эмас. Чу | SBC - business club

риялар берган сертификат эса бизга ўтмайди — ишонарли эмас. Чунки бу лабораторияларда маҳсулот етарлича текширилмайди.

Сизларда замонавий, дунё талабига жавоб берадиган тарзда жиҳозланган ва малакали мутахассисларга эга бўлган лабораторияларни яратиш керак. Ва бу масалани зудлик билан ҳал қилиш лозим, йўқса ўзбек маҳсулотларининг таннархи қимматлигича қолаверади, ривожланган дунё бозорларига чиқишингиз кечга сурилади.

— Шунча муаммолар бор экан, билмас эканман. Ҳозирда бизда ҳукумат идоралари, парламент тадбиркорликка оид қонунчиликни тартибга солишда анча фаоллашган. Сиз айтган муаммоларни тезда ҳал этиш имкони мавжуд деб ўйлайман.

— Яхши бўларди. Биз ҳам JETRO каби ташкилотлар орқали чиқиб бу муаммоларни етказишга ҳаракат қиляпмиз. Аммо, илдизи чуқурроқ кетган бошқа жиддий масала ҳам бор сизларда. Аммо, уни сизга айтишга иккиланяпман.

— Албатта айтинг. Бошладингизми, энди тўхтаманг-да...

— Майли, айта қолай. Аммо, хафа бўлиш йўқ. Ўзбекистонда мен туйган энг катта дилхираликлардан бири бу — тадбиркорларнинг бизнес этикаси қоидаларига амал қилмаслиги. Мисол учун, биз японларда ҳеч қачон биримизнинг мижозимизга орқаворатдан алоқа қилишга уринилмайди.

Мисол учун, мен бир япон фирмаси учун сизлардан мол оламан. Ўша товарнинг Ўзбекистонда қандай етиштирилаётганини кўрсатиш учун япон фирмасини юртингизга олиб келаман. Шунда нима бўлади, биласизми? Менга мол сотиб ўтирган ўзбек фирмалари мендан яширинча ёки, баъзан менинг кўз олдимда, ўша япон фирмасига прайс-лист, яъни маҳсулотларининг нарх жадвалларини бериб, бизнес ҳамкорликка таклиф қилишади. Мен олиб борган мижозни ўзларига оғдириб олишни хоҳлашади, мени ўртадан чиқариб ташлаб, ўзлари тўғридан-тўғри алоқа қилишга уринишади. Ахир, уларни мен Япониядан олиб келяпман-ку?! Мен уларга Ўзбекистон бозорини таништириб, ўртада туриб икки томон учун манфаатли бўлган шартнома тузмоқчиман-ку?!

— Японияда бундай ҳолатга қандай қаралади?

— Яхши савол. Биз бундай инсонларни кечирмаймиз. Бизнес ҳамкор сифатида яроқсиз инсонлар улар. Уларга ҳечам ишонмаймиз. Биз гарчи тўғридан-тўғри ишлашни ташкил қилиш имконимиз бўлса ҳам, бир компания мижозни бизга биринчи олиб келдими, тамом-вассалом. Биз ҳеч қачон ўртадаги фирмани айланиб ўтиб мижоз билан ишламаймиз, мижозни бизга келтирган фирма орқали ишлаймиз. Аммо сизларда бундай этика нормалари кўп ҳолатларда бузилар экан. Ҳатто муҳим мансабдаги инсонлар ҳам менинг кўз олдимда менинг мижозимни ўзлари билан ишлашга таклиф этишди. Уларнинг бундай ҳатти-ҳаракатидан япон мижозим жуда ҳам ноқулай ҳолга тушганини сезишмайди ҳам, ишларидан уялишмайди ҳам. Бу катта муаммо, жуда катта муаммо, Алишер-сенсеи.

— Демак, Ўзбекистон мулозимлари ва тадбиркорлари ҳар бир чет давлатига кириб бораётганда уларнинг қонун-қоидаси билан бирга савдо-сотиқ таомилларини, одобларини ҳам ўрганиши керак экан-да.

— Мутлақо шарт. Бўлмаса — бўлмайди. Афсуски, сизларда бунга эътибор берилмаяпти. Натижада имкониятларингиздан кераклича фойдалана олмаяпсизлар.

Суҳбатимиз охирида иккита муҳим масалани айтаман. Ҳозир Ўзбекистоннинг битта банки билан тўлов бўйича алоқа қилсак, албатта АҚШ каби давлатлар банклари ўртада воситачи сифатида қўшимча ҳақ олади. Агар келажакда сизларнинг банклар Япониянинг бирор банки билан шартнома тузиб, тўғридан-тўғри тўлов операциялари амалга оширса банк операциялари ҳам арзонга тушади, ҳам тезлик ошади.

Иккинчи тавсиям, Ўзбекистонда ишлаётган хусусий корхоналарнинг шаффофлашишидир. Ҳозир сизларда ишлар анча силжиди, кўп корхоналарнинг ўз веб-сайтлари бор. Аммо уларнинг ҳақиқий бошлиғи, яъни корхона хўжайини кимлигини билишимиз баъзан жуда қийин бўляпти. Ишлаб чиқарувчи корхоналар негадир ҳақиқий хўжайинини эълон қилмас экан. Натижада бориб музокара ўтказганимизда ким ҳақиқий қарор қабул қилувчи эканини билмай қоламиз. Энди бир тўхтамга келдик десак, биз кўрмаган бошқа бир инсон чиқиб, шунча қилган музокараларимизни рад қилиб қўяверади. Кейин билсак, ўша одам ҳақиқий хўжайин экан-у, олдимизга пешвоз чиққан одам эса «кўзга кўриниш» учун ўтирган экан. Баъзан бундай саргардончилик бир неча силсилада давом этиб, тинкамиз қуриб кетади.

Японияда қ