2021-12-13 18:10:27
Занжир эффекти.
Бир содир бўлган воқеа фақат ўша макон ёки замоннинг ўзида қолмайди. У бошқа воқеаларга таъсир қилиб занжир эффектини яратади. Бу занжир эффекти фойдали ёки зарарли бўлиши мумкин. Баъзида занжирдаги қайсидир бўғим учун фойдали, бошқа қайсидири учун зарарли бўлиши мумкин.
Масалан, Совет иттифоқини олайлик. Ғарбга таъсири ҳақида мулоҳаза қилдик. Совет империясини Ғарблик сиёсатшунослар ёмон жараён деб билишади. Лекин, мен ҳурмат қилган кўплаб таҳлилчилар доим бир фикрни такрорлашган, СССРнинг ўзи ёмон бўлгани билан, унинг Ғарбда таъсири фойдали бўлган.
Революциядан кейин коммунистлар ҳукуматни қўлга олиши ортидан Европада ва АҚШда ҳали коммунизмнинг асл башарасини кўрмаган кўплаб одамлар уларнинг ғоясига маҳлиё бўлиб бошлайди. Европанинг кўплаб давлатларида коммунистик партияларнинг таъсири ошиб боради. Аҳолининг кескин эътирозидан ҳайиққан Европа элитаси бирма-бир ижтимоий реформалар қилишга мажбур бўлади. Натижада, бугун аксар социал-демократик давлатларда яратилган ижтимоий адолатли тизим айнан СССР қўрқуви остида шаклланади. Бепул таълим, бепул тиббиёт, касаба уюшмалари фаолияти, иш соатларининг камайиши ва бошқа юзлаб ижтимоий реформалар қилинади.
Занжир эффектига яна бир мисол қилиб Путиннинг Россияда Медведевдан кейин қайтиб келишини кўрсатишимиз мумкин. Энди диктаторга хос ҳаракатланиб бошлаган Путин дунё диктаторлари учун ҳимоячига айланади. Натижада дунё бўйлаб авторитар ҳукуматлар кўпайди. Путинга ўхшаган авторитар характердаги инсонларга нисбатан бошқа мамлакатларда симпатия уйғонди. Ундан ҳам ёмони Путин Лукашенко, Ал-Ассад каби диктаторларни қулашдан сақлаб қолди. Россияда диктатура ўрнатилиши бутун дунёга занжир бўлиб эффект берди. Бу катта давлатлар мисолида кўрсатилган ҳодисадир.
Лекин, бу оддий ҳаётда ҳатто бир маҳалланинг ичида ҳам акс этиш мумкин ва занжир эффектини ҳаётда кўп кўрамиз.
АҚШлик профессор Эдварн Нортон Лоренс ўзининг хаос назариясида айтган бир машҳур ибораси билан анча шов-шувга сабаб бўлган: Бразилияда бир капалакнинг қанот қоқиши, Техасда торнадо бўлишига сабаб бўлиши мумкин.
Бир ярим йил олдин карантинда оддий дўконда ҳожатхона қоғози тугаб қолгани ҳақида Facebook да ҳазиллашиб пост қўйган эдим: Бразилияда капалакнинг қанот қоқиши Техасда торнадога сабаб бўладими ёки йўқми билмадим. Лекин, Уханда бир Хитойликнинг кўршапалак ейиши Тошкентнинг халқлар дўстлиги мавзесидаги мини маркетда ҳожатхона қоғози тугашига сабаб бўлиши мумкин экан))
Худди шунақа, бир воқеа иккинчи воқеага, иккинчи воқеа учинчи воқеага таъсир қилиб занжир эффекти ишлайди. Ижобий воқеалар кўпайиши бўлса ижобий занжир эффектига олиб келиши мумкин. Худди, шу учун ҳам бир инсонга қилинган яхшилик фақат бир инсонга қилинган яхшилик эмас.
Яхшиликни, яхши воқеаларни кўпайтирайлик, занжир эффекти улардан ижобий ҳодиса ясаши эҳтимоли жуда катта.
@allaevuzb
21 views15:10
О
