Бугун америкалик психолог, психологик тест-синовлари асосчис | Insight
Бугун америкалик психолог, психологик тест-синовлари асосчиси, бир қатор психологик тестлар муаллифи КЭТТЕЛ, ЖЕЙМС МАККИН (1860-1944) таваллуд топган кун.
У Лейпцигда В.Вундтнинг ассистенти бўлган. У Кембриж университети ва Бринмор коллежида, шунингдек, психология кафедрасини бошқарган Пенсилвания университетида маърузалар қилган.
1891 йилда Кэттел Колумбия Университетининг таклифини қабул қилиб, экспериментал психология профессори лавозимини эгаллайди ва илмий изланишларини давом эттириб, антропология кафедраси декани, фалсафа профессори ва психология профессори бўлади.
Кэттел одамларнинг хулқ-атвори, таълими, фанни ташкил этиш муаммоларини ўрганиш билан шуғулланган; психологик ўлчов усуллари ва психология тамойилларининг турли амалий қўлланмаларини ишлаб чиққан.
У биринчи Америка Халқаро Психология Конгрессининг президенти, шу жумладан, "Психологик шарҳ ("Psychological Review"), Америкалик олимлар ("American Men of Science"), Илмий ойнома ("Scientific Monthly") ва Илм ("Science") каби кўплаб илмий нашрларнинг муҳаррири.
У ҳуқуқий психологияга экспериментал тадқиқотларни тадбиқ этиш шарафига эга бўлган олим. 1893 йилда Кэттел Колумбия Университетида гувоҳлик бериш бўйича биринчи психологик тажрибаларни ўтказади.
Ўз тадқиқотлари натижасида Кэттел тергов ва судлар жараёнида кўрсатмалар етарли бўлмаган ва турли хил ноаниқликларга йўл қўйилган деб оқилона тахмин қилди. Аммо ўзи очиб берган ноаниқликлар даражаси ва тадқиқотларда иштирок этган талабалар томонидан ифода этилган ўз-ўзини оқлаш даражасидаги индивидуал фарқларнинг кенг доираси ҳам уни жуда ҳайратга солди.
Бундан ташқари, у гувоҳларнинг жавобларига саволлар матнининг таъсирини очиб берди.
Кэттелнинг таъкидлашича, "виждонсиз ишончли вакил (оқловчи ёки қораловчи) моҳирона танланган саволлар билан ҳақиқат гувоҳининг сўзларини обрўсизлантириши (дискредитация) мумкин. Ҳакамлар ҳайъати ёки ҳеч бўлмаганда судья гувоҳларнинг хотиралари нормада қанчалик нотўғри бўлиши мумкинлигини ва уларнинг ҳар хил шароитда қандай ўзгаришини билиши керак (Cattell, J. M. Measurements of the accuracy of recollection. Science, 2, 761–766, 1895).
Юридик психология тарихидаги турли тадқиқотчиларнинг фикрига кўра, Кэттелнинг ушбу тажрибалари барча замонавий ҳуқуқий психологиянинг шаклланишида муҳим роль ўйнаган, чунки улар бошқа олимларнинг суд-тиббий далиллар психологияси бўйича тадқиқотларга қизиқишини уйғотган. Ва улар ушбу экспериментал усулни ҳуқуқий соҳада қўллаш имкониятлари ҳамда зарурлигини аниқ намойиш қилиб беришди.
@insightps
